Dat ze plaatsvinden is zeker, de overvallen op boerderijen in Zuid-Afrika. Vrijwel altijd gaan ze gepaard met extreem geweld. De slachtoffers worden gruwelijk toegetakeld, eventuele overlevenden zijn voor de rest van het leven getekend. Vaak letterlijk, door de sporen die het toegepaste geweld heeft achtergelaten. Afgehakte lichaamsdelen, brandwonden, het zijn helaas geen uitzonderingen. Het psychische trauma wat slachtoffers en nabestaanden oplopen is ongekend. Daar is geen therapie tegen opgewassen.
Op YouTube kun je reconstructies bekijken, gebaseerd op getuigenissen van daders, getuigen en slachtoffers die het overleefd hebben. Het is gruwelijk.
Bewustwording
Op dit moment lees ik het boek Kill the Boer De schrijver ervan, Ernst Roets, zet zijn mening uiteen over hoe volgens hem de regering medeplichtig is aan deze moorden. Er is een fors aantal tegenstanders opgestaan dat vindt dat hij stemming maakt en haat zaait. Vooralsnog is het een van de invalshoeken die ik wil onderzoeken en onthoud ik me van commentaar.
De verslagen van de overvallen die hij doet zijn meer dan gruwelijk. Je kunt je afvragen of dat “nodig” is. In een moeite door kun je je ook afvragen waarom de details verborgen zouden moeten blijven: ze zijn immers waargebeurd en de overlevenden willen niets liever dan gerechtigheid, bewustwording creëren. Want daar ontbreekt het volgens hen aan.
Er vindt een theoretische discussie plaats over wat voor SOORT misdrijf het is, waar het onder “weggeschreven” moet worden, wat de daders eigenlijk drijft, en al die tijd wordt voorbijgegaan aan de families die er door getroffen zijn en dagelijks met de gevolgen moeten zien te dealen.
Ramaphosa: “… No killings of white farmers …”
In juni van dit jaar zijn er minstens 40 aanvallen geweest waarbij minstens 5 mensen zijn vermoord; in juli zijn minstens 4 dodelijke slachtoffers gevallen. Ik zeg steeds “minstens” want door de niet-standaard wijze waarop misdaden hier (al dan niet) geregistreerd worden zijn er geen exacte getallen te noemen. Wat wel duidelijk is, is dat er een stijgende lijn inzit.
De ANC-regering onder president Ramaphosa laat het, volgens de belangenverenigingen van de boeren, afweten. De regering heeft al diverse malen aangegeven dat zij vindt dat deze moorden niet als racistisch moeten worden bestempeld, het zijn “gewoon” roofovervallen, zoals er zoveel plaatsvinden. Sterker nog, in 2018 beweerde Ramaphosa in New York dat “farm killings” niet bestonden. Voor die uitspraak ligt hij nu, juli 2020, flink onder vuur.
De discussie hierover is met name opnieuw opgelaaid omdat de president tijdens een recente tv-toespraak aangaf dat hij alles op alles zal zetten om het huiselijk geweld aan te pakken dat, sinds de lockdown, enorm de pan uit is gerezen. Met naam en toenaam noemde hij een aantal slachtoffers en merkte daarbij op dat zij nooit vergeten zullen worden en dat hij in gedachten bij de treurende nabestaanden is.
AfriForum
De burgerrechtenorganisatie AfriForum, die opkomt voor Afrikaners, Afrikaans-sprekenden en andere minderheidsgroepen, greep de gelegenheid aan om de president aan zijn jas te trekken: Waarom krijgen deze moorden wèl prioriteit en aandacht en de “plaasmoorde” niet?
AfriForum wil dat de regering de boerderijmoorden en -aanvallen erkent, er stelling tegen neemt en vooral: stappen gaat nemen om ze te voorkomen. Volgens hen zijn dit geen “gewone” moorden die het gevolg zijn van een uit de hand gelopen roofoverval maar worden ze gepleegd uit haat jegens de, overwegend, blanke boeren. En, niet te vergeten, hun medewerkers, als die de pech hebben in de buurt te zijn.
Daar wil president Ramaphosa vooralsnog niets van horen. En hij is niet de enige. Het overgrote deel van de media, zowel nationaal als internationaal, volgt de lijn van Ramaphosa en zijn regering en verwijt partijen als AfriForum dat zij de racisme-kaart spelen.
Ze vragen zich af waarom moorden op (blanke) Afrikaners “speciaal” zijn en een aparte status moeten krijgen. Waarom boeren meer bescherming verdienen dan de rest van de bevolking; is hun leven soms meer waard? Ze leggen een link naar de privileges die de Afrikaners genoten tijdens het apartheidsregime en hun irreële angst voor “swart gevaar”.
De macht der getallen
Op het totaal aantal moorden dat hier plaatsvindt is het percentage “plaasmoorde” inderdaad te verwaarlozen. Per 100.000 inwoners overlijden er 33.97 door geweld. Per jaar zijn dat er zo om en nabij de 20.000. Het aantal moorden op boerderijen haalt, voor zover de cijfers betrouwbaar zijn, de 100 nog niet eens. Dus ja, waar hebben we ’t over? Op de grote hoop is 100 toch niks? Zo meldde dagblad Trouw vorig jaar nog dat een boer een veel kleinere kans loopt om vermoord te worden dan een gemiddelde Zuid-Afrikaan.
Maar als je zo redeneert kun je je afvragen waarom er speciale programma’s zijn ontwikkeld om uitsterving van neushoorns te voorkomen. Zij vormen immers ook maar een heel klein deel van het totaal aantal dieren dat gestroopt wordt. Wanneer je echter het percentage gestroopte neushoorns koppelt aan het totaal aantal neushoorns komt er ineens een heel ander getal uit.
Datzelfde is het geval wanneer je het aantal vermoorde boeren afzet tegen het totaal aantal boeren: meer dan 60 per 100.000 boeren (versus 33.97 per 100.000 inwoners, zie boven). Een boer loopt twee keer zoveel kans als een politieman om tijdens de uitoefening van zijn beroep te overlijden.
Gigantische impact
Een overval heeft een gigantische impact, niet alleen op de slachtoffers, maar ook op anderen die afgelegen wonen, boer of niet. De angst zit er goed in. Verhuizen of stoppen met de boerderij is lang niet altijd een optie. Zij dragen daarnaast ook de zorg voor de mensen die voor hen werken en op de boerderij wonen. Zodra de boer stopt staan zij immers op straat, letterlijk en figuurlijk.
De komende tijd ga ik een aantal interviews houden met diverse partijen; ik wil boven tafel proberen te krijgen wat er speelt. Ik ga de diverse versies van de verhalen naast elkaar leggen en met jullie delen. Wanneer jullie iets met mij willen delen kun je me een mail sturen of het contactformulier invullen.
Mijn beweegredenen
Ik raakte geïntrigeerd door dit onderwerp omdat ik op YouTube een filmpje zag waarin Barbara Pas, een Vlaamse politica, een betoog hield. Meteen vroeg ik aan mijn verkering, een Zuid-Afrikaan, wat hij daarvan vond. Dat kon toch niet waar zijn, wat zij daar suggereerde?
Hij reageerde bijzonder terughoudend en merkte op dat hij het er liever niet over wilde hebben. Pas toen viel bij mij het kwartje en legde ik de link met het verhaal dat hij me een poosje geleden vertelde. Hij is destijds zelf neergeschoten in zijn huis in Muldersdrift, een landelijk gebied zo’n 30 km vanaf Johannesburg. Dat is een heel eng idee.
Ik ben schrijver en werk onder andere als correspondent, ik kan ook voor jou schrijven als je dat wilt. Meer weten? Neem dan contact met me op.